لطفاً به خاطر خدا كمك‌هايتان را قطع كنيد

اقتصاددان آفريقايى در گفت وگو با اشپيگل
اشپيگل
روزنامه ايران / مترجم: فاطمه موثق‌نژادجيمز شيكواتى (James Shikwati) اقتصاددان ۳۵ساله كنيايى، معتقد است كمك هاى مالى به آفريقا، بيش از آنكه سودمند باشد، مخرب است. اين مدافع سرسخت جهانى شدن، در گفت وگوبا اشپيگل از آثار مخرب سياستهاى غرب براى توسعه آفريقا، حاكمان فاسد و تمايل به بزرگنمايى مشكل ايدز مى گويد.

اشپيگل: آقاى شيكواتى، اجلاس سران گروه هشت در گلينگلز (اسكاتلند) در مورد افزايش كمك به آفريقا...

شيكواتى: خواهش مى كنم، شما را به خدا تمامش كنيد.

اشپيگل: تمامش كنيم؟ كشورهاى صنعتى غرب قصد از بين بردن گرسنگى و فقر را دارند.

شيكواتى: در طول 40 سال گذشته چنين اهدافى همواره به قاره ما آسيب رسانده است. كشورهاى صنعتى واقعاً قصد كمك به آفريقايى ها را دارند، بايد به سيل وحشتناك كمك هاى خود پايان دهند. كشورهايى كه بيشترين كمك ها را دريافت مى كنند همان كشورهايى هستند كه اكنون در بدترين وضع قرار دارند. با وجود اينكه ميلياردها دلار كمك به آفريقا سرازير شده است، اين قاره همچنان در فقر به سر مى برد.

اشپيگل: توجيه شما از چنين تضادى چيست؟

شيكواتى: (كمك هاى مالى) بوروكراسى وسيع را حمايت و فساد و خودمحورى را تشويق مى كند. آفريقايى ها آموخته اند كه گدايى كنند و مستقل نباشند. به علاوه، اين كمك هاى گسترده، بازارهاى داخلى را تضعيف مى كند و به سرمايه گذاران كه بسيار به آنها نيازمنديم، آسيب مى رساند. كاملاً احمقانه است، كمك هاى مالى گسترده، زمينه ساز مشكلات آفريقاست. اگر غرب چنين پرداخت هايى را حذف كند، مردم معمولى آفريقا حتى متوجه آن نيز نمى شوند. تنها برنامه ريزان ممكن است لطمه ببينند. به همين دليل است كه آنها بر اين كمك ها تأكيد دارند ومعتقدند كه بدون آن، جهان از چرخش باز مى ايستد.

اشپيگل: در كشورى نظير كنيا، هرساله مردم از گرسنگى مى ميرند، كسى بايد به آنها كمك كند.

شيكواتى: اما اين خود كنياست كه بايد به مردم كمك كند.وقتى در منطقه اى از كنيا خشكسالى مى شود، عكس العمل سياستمداران فاسد ما عبارت از فرياد براى دريافت كمك بيشتر است. اين فرياد به برنامه غذاى جهانى سازمان ملل متحد مى رسد... كه بنگاه كله گنده هايى است كه در شرايط مسخره اى قرار دارند كه از يك سو، مشتاق مبارزه با گرسنگى هستند، در حالى كه از سوى ديگر با بيكارى روبرو هستند كه عملاً مسأله گرسنگى سبب ناديده گرفتن آن شده است. طبيعى است كه آنها مشتاقانه تقاضاى كمك بيشتر را مى پذيرند و تعجبى هم ندارد كه تقاضاى پولى بيشتر از آنچه كه دولتهاى آفريقايى در اصل درخواست كرده اند، را به گوش رؤسا برسانند و طولى نمى كشد كه چندين هزار تن غله به آفريقا گسيل مى شود.

اشپيگل: غله اى كه غالباً با سوبسيدهاى زياد از كشاورزان اروپايى و آمريكايى تهيه مى شود...

شيكواتى: و از طرفى ، اين غله در بنادر مومباسا تخليه مى شود. بخشى از اين غله در بيشتر مواقع، يك راست در دستان سياستمدارانى قرار مى گيرد كه آن را به قبايل خود مى فرستند تا در مبارزات انتخاباتى بعدى، در حمايت از آنها به مصرف برسد. بخشى ديگر، به مقادير زياد و با قيمت نازل از بازار سردرمى آورد. كشاورزان محلى بيل خود را زمين مى گذارند. هيچ كس قادر به رقابت با برنامه غذاى سازمان ملل متحد نيست و كنيا به دليل آنكه كشاورزان زير چنين فشارى قرار مى گيرند، هيچ ذخيره اى براى قحطى سال بعد نخواهد داشت. اين، يك دور ساده اما باطل است.

اشپيگل: اگر برنامه غذاى سازمان ملل كارى انجام ندهد، مردم از گرسنگى مى ميرند.

شيكواتى: من اينطور فكر نمى كنم. در چنين حالتى، مردم كنيا با تغيير روش، مجبور مى شوند روابط تجارى با اوگاندا يا تانزانيا را فعال كنند و غذاى خود را از آنجا بخرند. چنين تجارتى براى آفريقا حياتى است. اين، ما را مجبور مى كند در حالى كه مرزهاى ملى خود را... كه به هر حال توسط اروپاييان مشخص شده... نفوذپذيرتركنيم، تأسيسات زيربنايى خود را بهبود بخشيم. همچنين ما را وادار مى سازد قوانينى به نفع اقتصاد بازار وضع كنيم.

اشپيگل: آيا آفريقا عملاً قادر به رفع مشكلات خود هست؟

شيكواتى: البته. در بيشتر كشورهاى جنوب صحرا، مشكل گرسنگى وجود ندارد. به علاوه منابع طبيعى گسترده اى نظير نفت، طلا و الماس در دسترس است. آفريقا هميشه تصوير رنج بوده است ، اما در بسيارى موارد، بزرگنمايى شده است. در كشورهاى صنعتى تصور براين است كه آفريقا بدون كمكهاى گسترده نابود مى شود. اما باور كنيد، آفريقا قبل از آنكه شما اروپايى ها به وجود بياييد، وجود داشته است. همه چيز هم بد نبوده.

اشپيگل: اما آن زمان ايدز وجود نداشت.

شيكواتى : اگر انسان بخواهد همه اين گزارشهاى وحشتناك را باور كند، پس عملاً بايد همه مردم كنيا مرده باشند. اما اكنون آزمايشها در همه جا گواه آن است كه آمار به ميزان زيادى بزرگنمايى شده اند. اين گونه نيست كه سه ميليون كنيايى مبتلا باشند. تنها يك ميليون هستند. مالاريا هم مشكل بزرگى است اما كمتر كسى در باره آن صحبت مى كند.اشپيگل :دليل آن چيست؟شيكواتى : ايدز كاسبى بزرگى است. شايد بزرگترين كاسبى آفريقايى . چيزى غيراز ارقام وحشتناك ايدز قادر نيست چنين كمك هاى مالى زيادى را جذب كند. اينجا ايدز به بيمارى سياسى تبديل شده است، بايد ترديد كرد.

اشپيگل :آمريكايى ها و اروپايى ها قبلاًقول كمك هايى را به كنيا داده اند. آنها مى گويند وضع كشور بسيار خراب است .

شيكواتى :مى ترسم كه پول در مدت كوتاهى برسد. زيرا بايد يك جايى برود. متأسفانه با اشتياق خانمان برانداز اروپاييان براى انجام كار نيك ، نمى توان مخالفت كرد. فرقى نمى كند كه درست پس ازانتخاب دولت جديد كنيا - تغييرى كه به ديكتاتورى دانيل آراپ موآ (Danielarap Mois) پايان بخشيد - ناگهان سيل پول به كشور سرازير شود.

اشپيگل :چنين كمك هايى در پى اهداف ويژه اى انجام مى شود.

شيكواتى : اين ، چيزى را تغيير نمى دهد. ميليونها دلار به مبارزه عليه ايدز اختصاص داده شد كه هنوز هم در حسابهاى بانكى كنيا پنهان شده و خرج نشده است. سياستمداران ما در پول غرق شده اند و سعى مى كنند تا جايى كه ممكن است پول بيشترى به جيب بزنند. آخرين ديكتاتور جمهورى آفريقاى مركزى، جين بدل بوكاسا (Jean Bedel Bokassa) ، در يك جمله چنين جمع بندى كرد كه : « دولت فرانسه پول همه چيز را در كشور ما مى پردازد. ما از فرانسه پول بيشترى درخواست مى كنيم. آن را به دست مى آوريم و بعد آن را هدر مى دهيم.»

اشپيگل : در غرب، شهروندان دلسوز زيادى هستند كه مى خواهند به آفريقا كمك كنند. آنها هرساله پول و لباس هاى قديمى خود را جمع آورى مى كنند ومى فرستند.

شيكواتى : و بازارهاى ما را از اين اجناس پرمى كنند. ما مى توانيم اين لباس هاى هديه شده را با قيمتى ارزان در بازارهاى خودمان كه مى تومبا (Mitumba) نام دارند، بخريم. آلمانى هايى هستند كه با چند دلار پيراهن هاى بايرن مونيخ يا وردربرمن و به عبارتى لباس هايى را كه برخى از آلمانى ها با هدفى آرمانى به آفريقا مى فرستند، بخرند. پس از خريد اين پيراهن ها، آنها رابه آلمان برمى گردانند و به سه برابر قيمت حراج مى كنند. اين كارى احمقانه است.

اشپيگل : و اميدوارم كه استثنا باشد.

شيكواتى : چرا ما كوهى از لباس دريافت مى كنيم؟ اينجا كسى از سرما نمى ميرد. در عوض خياط هاى ما بيكار مى شوند. آنها به همان سرنوشت كشاورزان دچار مى شوند. هيچ كس در آفريقا با دستمزد پايين نمى تواند با محصولات اهدايى رقابت كند. در سال ۱۹۹۷ ، ۱۳۷۰۰۰ كارگر در صنايع نساجى نيجريه استخدام شدند، تا سال ۲۰۰۳ ، اين تعداد به ۵۷۰۰۰ نفر كاهش يافت. در ديگر مناطقى نيز كه كمك هاى بيش از اندازه ، در تضاد با بازارهاى آفريقا قرار مى گيرد، وضعيت بر همين منوال است.

اشپيگل : آلمان پس از جنگ دوم جهانى ، تنها از طريق پولى كه در طرح مارشال به كشور واردشد، توانست دوباره روى پاى خود بايستد. آيا اين يك كمك گسترده موفقيت آميز نبود؟

شيكواتى : در نمونه آلمان، تنها مجبور بودند تأسيسات منهدم شده را تعمير كنند. آلمان قبل از جنگ، با وجود بحران هاى اقتصادى در جمهورى وايمر، يك كشور بزرگ صنعتى بود. تخريب به دليل سونامى در تايلند نيز با كمى پول و كمك در بازسازى جبران پذير است. اما آفريقا بايد خود اولين گامها به سوى مدرنيته را بردارد. بايد تغيير در نگرش به وجود آيد. ما بايد در نگرش به خود به عنوان گدا تغيير دهيم. اين روزها آفريقايى ها به خودشان تنها به عنوان قربانى نگاه مى كنند. از سوى ديگر كمتر كسى به يك آفريقايى به چشم كاسب نگاه مى كند. براى تغيير وضعيت كنونى، بهتر است سازمانهاى خيريه از آفريقا خارج شوند.

اشپيگل :اگر اين كار را بكنند، خيلى ها بى درنگ شغل خود را از دست مى دهند.

شيكواتى: ... مشاغلى كه به شكل مصنوعى در جايگاهى برتر، اما در واقع تقلبى، ايجاد شده اند. مشاغلى كه از طريق سازمان هاى خيريه ايجاد شدند، مى توانند البته براى مردم ولى بسيار سختگيرانه و با انتخاب بهترين افراد باشند. وقتى يك سازمان خيريه به يك راننده احتياج دارد،هزاران متقاضى وجود دارد. و به دليل آنكه چنين نهادى نمى تواند راننده اى داشته باشد كه تنها به زبان بومى خود صحبت كند، فرد موردنظر بايد زبان انگليسى را به خوبى بداند و بهتر آن است كه خوش ظاهر نيز باشد. نتيجه آن مى شود كه يك متخصص بيوشيمى ، به راننده سازمان خيريه تبديل مى شود كه غذاى اروپايى پخش مى كند و كشاورزان محلى را مجبور به ترك شغل خود مى كند. واقعاً ديوانگى است.

اشپيگل : دولت آلمان افتخار مى كند كه به دقت بر دريافت كنندگان كمكهاى خود نظارت دارد.

شيكواتى : نتيجه چه مى شود؟ يك فاجعه. دولت آلمان پول به جيب پل كاگامى (paul kagame)، رئيس جمهور روآندا مى ريزد كه دستش به خون ميليونها انسان آلوده است، انسانهايى كه ارتش او در كشور همسايه يعنى كنگو ،كشته اند.

اشپيگل :به نظر شما آلمان بايد چه كار كند؟

شيكواتى : اگر آنها واقعاً قصد مبارزه با فقر را دارند، بايد به طور كامل كمك هاى خود را قطع كنند و به مردم آفريقا فرصت دهند تا خود، زندگى خود را نجات دهند. در حال حاضر آفريقا مانند كودكى است كه با كوچكترين بهانه اى براى پرستار خود گريه مى كند. آفريقا بايد روى پاهاى خود بايستد.